Leeuwarden - Stadswandeling 4 km

Een 4 km lange rondwandeling door het stadscentrum van Leeuwarden. De wandeling loopt langs diverse historische gebouwen.

Het NS-station is het startpunt van de rondwandeling. De volgende bezienswaardigheden liggen op de route of in de nabijheid hiervan:

Stationsgebouw: Station Leeuwarden werd in gebruik genomen op 27 oktober 1863 met de opening van de spoorlijn Harlingen – Leeuwarden. Dit was de tweede door de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen (SS) in gebruik genomen spoorlijn. In 1866 werd de lijn verlengd naar Groningen. Het station van Leeuwarden is een van de Standaardstations van de Staatsspoorwegen, gebouwd in de jaren zestig van de 19e eeuw. Van de vier nog aanwezige stations van het Type SS derde klasse bevinden zich er drie langs de lijn Harlingen – Nieuweschans, Dit betreft Harlingen (1863), Leeuwarden (1863) en Winschoten (1865). In tegenstelling tot de beide andere stations, die nog grotendeels in oude staat verkeren, is het station van Leeuwarden later grondig verbouwd. In 1890 kwam er aan de oostzijde een nieuwe vierkante aanbouw, de zijvleugels werden in 1924 verbouwd. Ingrijpender was de vernieuwing van het middengedeelte in 1904. Op de plaats van het oorspronkelijke gebouw kwam een hoge nieuwe hal met een groot halfrond venster. Ook in 2000 is het station verbouwd en gemoderniseerd.

Paleis van Justitie Leeuwarden: dit gebouw is een gerechtsgebouw in Leeuwarden. Het neoclassicistische gebouw uit 1851 is een ontwerp van Thomas Adrianus Romein. De voorgevel heeft een Korinthische zuilengalerij en een fronton waarin zich het Rijkswapen bevindt. Van stadsarchitect Romein is ook het Beurs- en waaggebouw uit 1880. Het Paleis van Justitie aan de westzijde van het Wilhelminaplein is één van de twee locaties waar het gerechtshof van Leeuwarden is gehuisvest. Het andere gerechtsgebouw is het Hofkwartier uit 1994 van architect Abe Bonnema aan de zuidzijde van het Zaailand.

Boterwaag: De Waag is over het algemeen het middelpunt van een marktstad. Waar gehandeld wordt, wordt gewogen en gemeten. Voor het bepalen van het juiste gewicht van de handelswaar was een marktkoopman vroeger aangewezen op de waag, een publiek weeghuis. Sinds wanneer Leeuwarden een waag bezit, is niet precies bekend. De oudste vermelding van een waag in Leeuwarden dateert uit 1483. Uit dit document blijkt ook dat de waag in die tijd een gevestigd instituut was. Van andere Friese steden is bekend dat er aan het einde van de veertiende eeuw een waag aanwezig is. Het is niet aannemelijk dat Leeuwarden in deze ontwikkeling achterliep, dus wordt er vanuit gegaan dat er ook in ook in Leeuwarden al in de veertiende eeuw sprake van een waag was. De waag waar in 1483 over gesproken wordt, heeft waarschijnlijk even ten oosten van het huidige gebouw gestaan. De waag die vandaag de dag op het Waagplein staat, is omstreeks 1590 gebouwd. In die tijd was het verplicht voor een marktkoopman zijn goederen te laten wegen op de waag. Deze verplichting gold vooral voor (groot)handelaren in vlees en zuivel. Het product dat op de waag in Leeuwarden de overhand had was zuivel, en dan vooral boter. Deze werd op de wekelijkse marktdagen in groten getale aangevoerd. De waag in Leeuwarden stond daarom ook wel bekend als de ‘boterwaag’. Er werden natuurlijk ook wel andere producten gewogen in de Leeuwarder waag, maar de hoeveelheden hiervan bleven in het niet bij die van zuivel. De Waag op de Nieuwestad is tot 1880 in gebruik geweest. Vanaf dat jaar werd er gewogen in het nieuwe Beurs- en waaggebouw aan het beursplein. Sinds de jaren 80 is in dit gebouw de Openbare Bibliotheek gehuisvest. In het waaggebouw is een luchroom gevestigd met een terras dat geopend is in de zomer.

De Oldenhove: Eeze scheve toren van Leeuwarden kan aardig concurreren met de scheve toren van Pisa. Als een gedoofde waskaars, zo staat daar die stompe, half afgebouwde torenromp uit 1532. Hoe komt dat eigenlijk, dat die toren niet af is? Slappe grond, is de korte verklaring van de vrijwilliger die in het torenportaal de kaartjes voor de torenbeklimming verkoopt om zo vanaf 40 meter hoogte het panorama over Leeuwarden aan te bevelen. De Friezen wilden hier in 1529 een kerk neerzetten met een toren hoger dan die van de Dom van Utrecht. Maar Leeuwarden is Utrecht niet en daarom is het maar een halve toren geworden die nog scheef staat ook: twee meter uit het lood. De bijbehorende kerk is in 1567 tijdens een storm ingestort. Voor de Oldenhove staat het standbeeld van P.J. Troelstra (1860-1930) dichter, strijder en staatsman.

Het Princessehof: Het Princessehof is het voormalige privé-paleisje van de weduwe van stadhouder Johan Willem Friso: prinses Maria Louisa van Hessen-Cassel, bij de Friezen bekend als Marijke Moey, tante Marie. De voorgevel is uit 1640 en vormt met de huizen ernaast het Princessehofmuseum. Alleen de eetzaal is nog intact. De overige kamers en zalen zijn nu ingericht als het Nederlands Keramiekmuseum, een belangwekkend museum met een duizelingwekkende, wereldwijde collectie van vazen en borden, kannen en kruiken. Dit museum biedt in Nederland het meest complete overzicht op het gebied van Art Nouveau en Art Déco.

Fries Museum: In het Fries Museum zijn een groot aantal herinneringen aan de friese geschiedenis te bewonderen. De modernistische gevel van het Fries Museum, een meters hoge, strakke glazen driehoek, neemt openlijk afstand van die bonte bedoening van beelden en bogen en blokken van de voormalige Kanselarij ernaast. Het museum heeft een schitterende verzameling van zilverwerk en kostuums en een imposante portrettengalerij! Opvallend is hier het portret van Saskia van Uylenburgh. Geen toeval dat het hier hangt, want Saskia was de dochter van de toenmalige burgemeester van Leeuwarden. Rembrandt schilderde zijn jonge zeer blanke en blozende verloofde in 1633.

Prinsentuin: De Prinsentuin was eens de lusthof der Nassaus. De tuin is in 1648 aangelegd op de stadswallen die nu een openbaar park vormen.

Het Stadhouderlijk Hof: Het stadhouderlijk hof was eeuwenlang de residentie van de Friese stadhouders. Na ingrijpende verbouwingen kreeg dit Hof in de zomer van 1996 de status van Hotel-restaurant. De kamers op de tweede etage heten stadslogementen. Ze hebben geen nummers, maar Friese namen. Op de kamerdeuren staat 'Boalsert' (Bolsward), de kamer ernaast heet 'Hylpen' (Hindelopen) en die ertegenover 'Frjentsjer' (Franeker).

Stadhuis: in het midden van die driehoek een kolossale duistere boom werd geplant: de door ijzeren hekwerk afgeschermde 'Wilhelminaboom 1891. Het stadhuis werd gebouwd door stadstimmerman Claas Bockes Black. De eerste steen werd gelegd op 1 april 1715 door de drie jaar oude Willem Karel Hendrik Friso (1711-1751), Prins van Oranje en Nassau. Het classicistische drielaags gebouw heeft een voorgevel met 27 ramen. Boven de deur in de middenrisaliet staat in gouden letters het opschrift "Pace et Justitia" (Vrede en Gerechtigheid). In 1760 werd aan de achterzijde een nieuwe raadzaal gebouwd naar ontwerp van Pieter de Swart. Op 12 augustus werd de eerste steen gelegd door Willem V van Oranje-Nassau (1748-1806). In 1847 kwam op de plaats van de naastgelegen Hoofdwacht een gebouw naar ontwerp van Thomas Adrianus Romein, waarin de nieuwe Raadkamer werd gevestigd. Het stadhuis onderging een aantal wijzigingen, waaronder het bordes. De Leeuwarder schilder Johan Joeke Gabriël van Wicheren heeft portretten gemaakt van de koningen Willem I, Willem II en Willem III. In 1914 werd in de achtkante lantaarn een beiaard geplaatst. Op 27 mei 2005 heropende Prinses Margriet der Nederlanden het stadhuis na een restauratie vanaf 2002. Midden op het plein staat een oude linde, de zogenaamde Wilhelminaboom, die in 1898 in verband met de troonbestijging van koningin Wilhelmina werd geplant. Het hek er omheen is van prachtige decoratie voorzien in de vorm van oranje twijgen, vruchten en bladen waarin een gekroonde W is verwerkt. Architect H.H. Kramer ontwierp het. Het smeedwerk werd door de firma Kroes en Zn. uitgevoerd.

Provinciehuis: het Provinciehuis dateert uit 1580. De deftige gevel is uit 1784 en neemt zowat de hele straat in. Binnen is een fraaie Statenzaal en Gedeputeerdenzaal. Je kunt er een plaquette vinden die vermeldt dat de Gedeputeerde Staten van Friesland in 1782 als eerste der Nederlanden de onafhankelijkheid van de Verenigde Staten erkenden. • Kanselarij: de Kanselarij dateert uit 1571. In vroegere dagen was dit de zetel van het gerechtshof.

De Grote of Jacobijnerkerk: De Grote of Jacobijnerkerk in Leeuwarden is de grootste van de middeleeuwse kerken in deze stad. Het gotische bouwwerk werd tijdens de reformatie omgebouwd tot protestantse kerk en verloor haar altaren en veel van de versieringen. De kerk is nog steeds in gebruik bij de protestantse gemeente. De kerk werd tussen 1275 en 1310 gebouwd als onderdeel van een dominicanenklooster en werd later vergroot. De brede zuidelijke zijbeuk werd pas in de late 15e eeuw toegevoegd terwijl het schip begin 16e eeuw met een travee werd verlengd. De in Leeuwarden en Groningen residerende Stadhouders van Friesland en Groningen bezaten sinds 1591 onder het koor van de Grote of Jacobijnerkerk in Leeuwarden een grafkelder die in 1640 en 1696 werd uitgebreid. In de grafkelder van de Friesche Nassau's, de graven van Nassau-Dietz, werden tussen 1623 en 1765 tien lijkkisten bijgezet. In de kapel boven de kelder stonden nog eens zes kisten. Tijdens de omwenteling van 1795 werden de kisten en grafmonumenten vernield. In deze kerk bevind zich het befaamde Christian Müller-orgel uit 1727.